کاربرد لیزر در دندانپزشکی و مزایای آن

صدای مته دندانپزشکی و فکر کردن به تزریق آمپول بی‌حسی برای بسیاری از افراد یادآور تجربه‌ای ناخوشایند است. این نگرانی‌ها گاهی آنقدر جدی هستند که باعث می‌شوند افراد درمان مشکلات دهان و دندان خود را به تعویق بیندازند. اما فناوری همیشه راهی برای آسان‌تر کردن مسیر پیدا می‌کند. دندانپزشکی با لیزر یکی از همین راه حل‌هاست که آمده تا بسیاری از تصورات قدیمی ما را تغییر دهد. این روش نه تنها دقت درمان را بالا می‌برد، بلکه اغلب درد، خونریزی و دوره نقاهت را هم به شکل محسوسی کاهش می‌دهد. در این نوشته به زبان ساده بررسی میکنیم که لیزر دقیقا چه کاری در دهان ما انجام می‌دهد و چه زمانی میتواند انتخاب بهتری باشد.

منظور از لیزر در دندانپزشکی چیست؟

وقتی کلمه لیزر را می‌شنویم، شاید تصاویری از فیلم‌های علمی-تخیلی یا دستگاه‌های برش صنعتی در ذهنمان شکل بگیرد. اما لیزری که در مطب دندانپزشکی استفاده می‌شود، داستان کاملا متفاوتی دارد. واژه لیزر (LASER) در حقیقت مخفف یک عبارت انگلیسی به معنای «تقویت نور با گسیل القایی تابش» است. به زبان ساده‌تر، دستگاه لیزر یک پرتو نور بسیار دقیق و متمرکز با انرژی کنترل‌شده تولید می‌کند. این پرتو نور، ابزاری فوق‌العاده ظریف در دست دندانپزشک است.

برخلاف لیزرهای صنعتی، انواع لیزر دندانپزشکی برای کار روی بافت‌های زنده بدن طراحی شده‌اند. انرژی آن‌ها کاملا تنظیم شده است تا بدون آسیب رساندن به بافت‌های سالم اطراف، فقط روی ناحیه مورد نظر اثر بگذارد. این دقت بالا به دندانپزشک اجازه می‌دهد تا برش‌های بسیار کوچکی ایجاد کند، باکتری‌ها را از بین ببرد یا حتی بافت‌ها را بدون ایجاد خونریزی تغییر شکل دهد. بنابراین، لیزر درمانی در دندانپزشکی به معنای استفاده از این پرتو نور کنترل‌شده برای انجام طیف وسیعی از درمان‌ها با کمترین تهاجم و بیشترین دقت است.

برای تهیه ابزار جرم گیری دندان کلیک کنید.

انواع لیزر در دندانپزشکی

دستگاه‌های لیزر در حوزه دندانپزشکی یکسان نیستند و هر کدام برای هدف خاصی طراحی شده‌اند. به طور کلی، می‌توان آن‌ها را به دو خانواده بزرگ تقسیم کرد: لیزرهای مخصوص بافت نرم و لیزرهای مخصوص بافت سخت. انتخاب نوع لیزر به کاری که دندانپزشک قصد انجام آن را دارد بستگی دارد. آیا قرار است روی لثه کار شود یا روی مینای دندان؟ هر کدام ابزار مخصوص به خود را میطلبد.

لیزر بافت نرم

همان‌طور که از نامش پیداست، این نوع لیزر برای کار روی بافت‌های نرم دهان مانند لثه، زبان و مخاط داخلی گونه‌ها ساخته شده است. پرتو این لیزرها به خوبی توسط آب و هموگلوبین (ماده اصلی گلبول‌های قرمز خون) جذب می‌شود. این ویژگی باعث می‌شود که لیزر بافت نرم بتواند با دقت بالایی لثه را برش دهد یا تغییر شکل بدهد و همزمان رگ‌های خونی کوچک را ببندد. نتیجه این فرآیند، یک جراحی تقریبا بدون خونریزی و بدون نیاز به بخیه است. لیزرهای دایود (Diode) از معروف‌ترین نمونه‌های این خانواده هستند که در بسیاری از درمان‌های لثه به کار میروند.

لیزر بافت سخت

در مقابل، لیزرهای بافت سخت برای اثرگذاری روی بافت‌های سفت و معدنی بدن یعنی دندان و استخوان طراحی شده‌اند. طول موج پرتو این لیزرها به گونه‌ای است که به خوبی توسط مولکول‌های آب موجود در ساختار مینا و عاج دندان جذب می‌شود. این جذب انرژی باعث تبخیر شدن ذرات بسیار ریز از سطح دندان شده و به دندانپزشک اجازه می‌دهد تا پوسیدگی‌ها را با دقتی بالا بتراشد، سطح دندان را برای پرکردن آماده کند یا حتی روی استخوان فک کار کند. لیزرهای اربیوم (Erbium) نمونه شناخته‌شده این دسته هستند. یکی از بزرگترین مزایای آن‌ها این است که لرزش و صدای مته‌های سنتی را ندارند.

کاربرد لیزر در دندانپزشکی

فناوری لیزر تنها به یک یا دو درمان خاص محدود نمی‌شود و دامنه گسترده‌ای از اقدامات تشخیصی، درمانی و زیبایی را پوشش می‌دهد. این گستردگی، یکی از دلایل اصلی محبوبیت روزافزون دندانپزشکی با لیزر است. از درمان‌های ساده لثه گرفته تا کمک به فرآیندهای پیچیده‌تر مانند جراحی ایمپلنت، کاربرد لیزر در دندانپزشکی بسیار متنوع است.

لیزر درمانی در دندانپزشکی برای بهبود سلامت لثه

بسیاری از مشکلات دهان و دندان از لثه‌ها شروع می‌شوند. لیزر در این زمینه یک ابزار بسیار قدرتمند است.

• اصلاح لبخند لثه ای: برای افرادی که هنگام لبخند زدن مقدار زیادی از لثه‌شان دیده می‌شود، لیزر می‌تواند با دقت و بدون خونریزی خط لثه را بالاتر ببرد و ظاهر لبخند را زیباتر کند.
• فرنکتومی: گاهی اوقات یک بافت کوچک به نام فرنوم (بند) در زیر زبان یا لب بالا، حرکت را محدود کرده و مشکلاتی در گفتار یا ایجاد فاصله بین دندان‌ها به وجود می‌آورد. برداشتن این بافت با لیزر بسیار سریع، ساده و بدون درد است.
• از بین بردن تیرگی لثه: لکه‌های تیره روی لثه که به دلایل ژنتیکی یا مصرف برخی داروها ایجاد می‌شوند، به راحتی با لیزر بافت نرم برداشته شده و رنگ لثه به حالت طبیعی و صورتی خود بازمیگردد.
• کاهش باکتری‌ها: در درمان بیماری‌های لثه، پرتو لیزر می‌تواند به پاکت‌های پریودنتال (فضای بین دندان و لثه) نفوذ کرده و باکتری‌های مضر را از بین ببرد. این خاصیت ضدعفونی‌کننده به بهبودی سریع‌تر لثه کمک می‌کند.

نقش لیزر در سفید کردن و ترمیم دندان

کاربرد لیزر در دندانپزشکی تنها به لثه محدود نمی‌شود و در زمینه ترمیم و زیبایی دندان‌ها نیز جایگاه ویژه‌ای دارد.

برای مثال در فرآیند سفید کردن دندان‌ها (بلیچینگ)، ژل مخصوصی روی دندان‌ها قرار داده می‌شود. تاباندن نور لیزر دایود به این ژل، فرآیند شیمیایی سفید شدن را فعال و تسریع می‌کند و نتیجه بهتری در زمان کوتاه‌تر به دست می‌آید.

در زمینه ترمیم پوسیدگی‌ها، لیزر بافت سخت می‌تواند جایگزین مته دندانپزشکی شود. این لیزر با دقت بالایی فقط بافت پوسیده را حذف می‌کند و کمترین آسیب را به ساختار سالم دندان وارد می‌سازد. این روش به خصوص برای ترمیم پوسیدگی‌های سطح ریشه (کلاس V) که دسترسی به آن‌ها دشوار است، بسیار مناسب عمل میکند. همچنین، چون لیزر لرزش و فشار مته را ندارد، اغلب نیاز به تزریق داروی بی‌حسی را کاهش می‌دهد یا به طور کامل از بین می‌برد.

همچنین برای خرید و اطلاع از قیمت هموستات دندانپزشکی کلیک کنید.

کاربردهای تخصصی لیزر در ارتودنسی و جراحی

در شاخه‌های تخصصی‌تر نیز لیزر درمانی در دندانپزشکی راه خود را باز کرده است. در ارتودنسی، تاباندن لیزر کم‌توان به استخوان اطراف دندان‌ها می‌تواند به سلول‌سازی و تحلیل استخوان سرعت ببخشد. این فرآیند باعث می‌شود دندان‌ها سریع‌تر به سمت موقعیت صحیح خود حرکت کنند و طول دوره درمان ارتودنسی تا حدی کاهش یابد.

در جراحی ایمپلنت، لیزر دو نقش مهم دارد. اول اینکه میتواند به کاهش دوره نقاهت کمک کند. دوم در مرحله دوم جراحی که باید روی ایمپلنت کاشته شده باز شود تا قطعه نهایی روی آن نصب گردد (Uncovering)، لیزر میتواند این کار را بدون نیاز به تیغ جراحی و بخیه، با دقت و سرعت بالا انجام دهد. این موارد نشان میدهد که کاربرد لیزر در دندانپزشکی چقدر گسترده است.

مزایا و معایب لیزر در دندانپزشکی

هیچ فناوری بدون نقاط قوت و ضعف نیست. دندانپزشکی با لیزر نیز از این قاعده مستثنا نیست. برای داشتن یک دیدگاه واقع‌بینانه، باید هر دو روی سکه را ببینیم. شناخت این موارد به بیماران کمک می‌کند تا با آگاهی کامل و با مشورت دندانپزشک خود، بهترین روش درمانی را انتخاب کنند.

مزایای چشمگیر لیزر که باید بشناسید

استفاده از لیزر در بسیاری از درمان‌ها با مزایای قابل توجهی همراه است که تجربه بیمار را به کلی دگرگون می‌کند.

• کاهش چشمگیر درد: در بسیاری از موارد، انرژی لیزر آنقدر دقیق عمل می‌کند که رشته‌های عصبی را تحریک نمیکند. این به معنای نیاز کمتر به تزریق بی‌حسی و احساس درد کمتر حین و پس از درمان است.
• خونریزی حداقلی: لیزر همزمان با برش، رگ‌های خونی کوچک را می‌بندد (خاصیت انعقاد). به همین دلیل جراحی‌های بافت نرم مانند جراحی لثه تقریبا بدون خونریزی انجام می‌شوند و نیازی به بخیه ندارند.
• دقت بسیار بالا: پرتو لیزر به دندانپزشک اجازه می‌دهد تا با دقتی در حد میکرون کار کند و فقط بافت آسیب‌دیده را هدف قرار دهد، بدون اینکه به بافت‌های سالم مجاور آسیبی برسد.
• کاهش خطر عفونت: انرژی بالای لیزر خاصیت ضدعفونی‌کننده دارد و باکتری‌ها و میکروب‌های موجود در محل درمان را از بین می‌برد. این ویژگی خطر عفونت پس از جراحی را به شدت کاهش می‌دهد.
• بهبودی سریع‌تر: به دلیل تهاجم کمتر، عدم نیاز به بخیه و کاهش تورم، دوره نقاهت و بهبودی پس از درمان‌های لیزری معمولا بسیار کوتاه‌تر از روش‌های سنتی است.

محدودیت‌ها و معایب قابل توجه

با وجود تمام مزایا، کاربرد لیزر در دندانپزشکی با محدودیت‌هایی نیز روبرو است که باید آن‌ها را در نظر گرفت.

اولین مورد این است که لیزر نمی‌تواند روی دندان‌هایی که با مواد فلزی مانند آمالگام پر شده‌اند، استفاده شود. بازتاب نور لیزر از سطح فلز می‌تواند خطرناک باشد.

دوم، با اینکه لیزر بسیار دقیق است، اما اگر توسط فرد غیرمتخصص و با انرژی نامناسب استفاده شود، احتمال آسیب به پالپ (عصب) دندان وجود دارد. به همین دلیل انتخاب یک دندانپزشک ماهر و با تجربه در زمینه لیزر بسیار مهم است.

و در نهایت، هزینه درمان یکی دیگر از مسائل است. دستگاه‌های لیزر دندانپزشکی تجهیزات گران‌قیمتی هستند و کار با آن‌ها نیز به آموزش تخصصی نیاز دارد. این عوامل باعث می‌شود هزینه درمان‌های مبتنی بر لیزر معمولا بالاتر از روش‌های سنتی باشد. این افزایش هزینه باید در کنار مزایایی چون راحتی بیشتر و بهبودی سریع‌تر سنجیده شود.

همچنین برای تهیه محلول ضدعفونی کننده وسایل دندانپزشکی کلیک کنید.

جمع بندی

فناوری لیزر بدون شک افق‌های جدیدی را در علم دندانپزشکی گشوده است. کاربرد لیزر در دندانپزشکی از افزایش دقت و کاهش تهاجمی بودن درمان‌ها گرفته تا بهبود تجربه بیمار، مزایای فراوانی را به همراه داشته است. این فناوری به دندانپزشکان اجازه می‌دهد تا بسیاری از اقدامات را با درد و خونریزی کمتر و سرعت بهبودی بیشتر انجام دهند. با این حال، لیزر یک راه حل جادویی برای تمام مشکلات نیست و محدودیت‌های خاص خود را، از جمله هزینه بالاتر و عدم امکان استفاده در برخی شرایط، دارد.

تصمیم نهایی برای استفاده از لیزر درمانی در دندانپزشکی باید با مشورت یک دندانپزشک آگاه و بر اساس شرایط خاص هر بیمار و نوع درمان مورد نیاز گرفته شود. آنچه مسلم است، این است که لیزر به عنوان یک ابزار قدرتمند در کنار روش‌های سنتی، به ارتقای سطح کیفی خدمات دندانپزشکی کمک شایانی کرده است.

همچنین بخوانید: اوردنچر دندان چیست

سوالات متداول

1. آیا استفاده از لیزر برای بیمار دردناک است؟

در اغلب موارد، درمان با لیزر درد بسیار کمتری نسبت به روش‌های سنتی دارد. انرژی لیزر به شکلی کنترل شده عمل می‌کند که معمولا نیازی به تزریق بی‌حسی نیست یا مقدار آن بسیار کمتر است. این ویژگی دندانپزشکی با لیزر را به گزینه‌ای مناسب برای افراد حساس یا کسانی که از آمپول می‌ترسند تبدیل کرده است.

مجموعه کافه دنتیست به عنوان یکی از معتبرترین مراجع ارائه دهنده بهترین لوازم پزشکی و دندانپزشکی در ایران، همواره در تلاش است تا با ارائه اطلاعات دقیق و به‌روز، به ارتقای دانش شما کمک کند. از اینکه تا پایان این مقاله با ما همراه بودید، صمیمانه سپاسگزاریم.

2. استفاده از لیزر چه محدودیت‌ها یا معایبی دارد؟

مهم‌ترین محدودیت‌ها شامل هزینه بالاتر درمان، عدم امکان استفاده روی دندان‌های پر شده با مواد فلزی (آمالگام) و نیاز به مهارت و تجربه بالای دندانپزشک برای جلوگیری از آسیب به بافت‌های سالم است.

3. هزینه درمان با لیزر نسبت به روش‌های معمول چقدر است؟

به دلیل قیمت بالای تجهیزات و نیاز به آموزش‌های تخصصی، هزینه درمان با لیزر معمولا بیشتر از روش‌های سنتی است. مقدار دقیق این تفاوت به نوع درمان و کلینیک مورد نظر بستگی دارد، اما این افزایش هزینه اغلب با مزایایی چون راحتی و بهبودی سریع‌تر جبران می‌شود.

4. آیا لیزر میتواند جایگزین تمام ابزارهای دندانپزشکی شود؟

خیر. لیزر یک ابزار بسیار پیشرفته و کارآمد است اما نمی‌تواند جایگزین تمام ابزارها شود. برای مثال، برای شکل‌دهی نهایی روکش‌ها یا برداشتن پرکردگی‌های قدیمی و بزرگ، هنوز هم استفاده از مته‌های دندانپزشکی ضروری است. لیزر یک ابزار مکمل و قدرتمند در کنار سایر تجهیزات است.