روش های کنترل عفونت در دندانپزشکی
کنترل عفونت در دندانپزشکی یکی از مهمترین جنبه‌های ایمنی و بهداشت این حرفه به شمار می‌رود که باید به دقت رعایت شود. در واقع بخشی از ترس مراجعین از حضور در دندانپزشکی به خاطر همین نکته است. در محیط دندانپزشکی تماس با بزاق، خون و ابزارهای آلوده می‌تواند عامل اصلی انتقال بیماری‌های مختلف باشد.
بدون رعایت اصول بهداشتی و کنترل عفونت در چنین محیطی هم دندان‌پزشکان و هم بیماران در معرض خطر جدی ابتلا به بیماری‌های مختلف قرار می‌گیرند. درست برای همین است که آگاهی از تکنیک‌ها و روش‌های کنترل عفونت در این حوزه ضرورت می‌یابد. در این مقاله از مجله کافه دنتیست به بررسی مهمترین روش‌های کنترل عفونت در این حوزه پرداخته شده است. همچنین تکنیک‌ها، اصول و ابزاری که می‌تواند در این راه مفید باشد را بررسی کرده‌ایم.
آشنایی با کنترل عفونت در دندانپزشکی
در محیط دندانپزشکی از ابزارها و دستگاه‌های مختلفی در روند درمان استفاده می‌شود و برای همین یکی از مکان‌هایی است که احتمال انتقال عفونت در آن بالا خواهد بود. در واقع دندان‌پزشکان در حال کار با ابزارهای برنده‌ای هستند که با دندان، محیط دهان و بزاق و خون فرد در ارتباط است. از این رو، اقدامات لازم برای کنترل عفونت باید به طور منظم و دقیق اجرا شوند. برخی از بیماری‌های شایع که ممکن است از طریق دندانپزشکی انتقال یابند عبارت‌اند از:
- هپاتیت ب
- ایدز یا نقص ایمنی انسانی (HIV)
- هپاتیت ث
- سل
- عفونت‌های قارچی و باکتریایی
هر یک از این بیماری‌های عفونی و ویروسی می‌توانند از طریق تماس با خون، بزاق، یا دیگر ترشحات بدن منتقل شوند؛ بنابراین رعایت اصول کنترل عفونت و اجرای آن در هر مرحله از فرآیند درمان، اهمیت بسیار زیادی برای بیمار، بیماران بعدی و خود دندان‌پزشک دارد.
الزامات قانونی و استانداردهای بین‌المللی برای کنترل عفونت
آموزش کنترل عفونت در دندانپزشکی نه تنها از نظر بهداشتی مهم است، بلکه به دلیل برخی الزامات قانونی و استانداردهای بین‌المللی اهمیت دارد. سازمان‌های مختلفی مانند سازمان بهداشت جهانی (WHO) و مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) دستورالعمل‌های جامعی در این مورد دارند. علاوه بر این دستورالعمل‌های جهانی در بسیاری از کشورها، وزارت بهداشت نیز قوانین سخت‌گیرانه‌ای را برای کنترل عفونت در محیط‌های پزشکی اعمال می‌کند.
- دستورالعمل‌های CDC: مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) دستورالعمل‌های زیادی در مورد کنترل عفونت در محیط دندانپزشکی ارائه کرده است. این دستورالعمل‌ها شامل روش‌های شستن دست، استفاده از تجهیزات محافظت شخصی، استریلیزاسیون درست ابزارها و مدیریت پسماندهای پزشکی است.
- استانداردهای WHO: سازمان بهداشت جهانی هم استانداردهای خاصی برای کنترل عفونت در دندانپزشکی دارد. این استانداردها بیشتر مربوط به آموزش کادر دندانپزشکی برای کنترل عفونت، استفاده از تکنیک‌های مناسب برای ضدعفونی کردن ابزارها و مواد تأکید دارند.
ابزار های مهم در کنترل عفونت در دندانپزشکی
از ابزارها و مواد مختلفی برای کنترل عفونت در محیط دندانپزشکی استفاده می‌شود که هرکدام نقش مهم و اساسی در پیشگیری از انتقال بیماری‌ها دارند و باعث حفظ سلامت بیماران و کادر درمان خواهند شد. این ابزارها، مواد و تجهیزات عبارت‌اند از:
استفاده از مواد و محلول‌های خاص
در محیط دندانپزشکی از مواد و محلول‌های خاصی برای ضدعفونی کردن سطوح و ابزارها استفاده می‌شود تا احتمال انتقال عفونت را به زیر صفر برساند. برای مثال یکی از این محلول‌ها گلوتارالدهید نام دارد که در کمتر از 20 دقیقه ویروس‌های خطرناکی چون HBV،HCV و HIV را غیرفعال می‌کند. البته حین استفاده از آن باید تهویه قوی در محیط وجود داشته باشد و دستکش ضخیم پوشید.
برای خرید مواد ضدعفونی کننده دندانپزشکی کلیک کنید.
دستگاه اتوکلاو
اتوکلاو یکی از مهمترین و اصلی‌ترین دستگاه‌ها در محیط دندانپزشکی اعم از کلینیک، مطب و … به شمار می‌رود که برای استریل کردن ابزارهای دندانپزشکی مختلف می‌توان از آن استفاده کرد. طریقه کار اتوکلاو هم به این شکل است که از بخار تحت‌فشار و دمای بالا برای از بین بردن تمام میکروب‌ها، باکتری‌ها، ویروس‌ها و قارچ‌ها روی وسایل استفاده می‌کند.
دستگاه اولتراسونیک
یکی دیگر از روش های کنترل عفونت در دندانپزشکی استفاده از دستگاه اولتراسونیک است. در واقع از این نوع تجهیزات قبل از قرار دادن ابزارهای دندانپزشکی در اتوکلاو استفاده می‌شود. همان‌طوری که از نام این دستگاه مشخص است با کمک امواج، آلودگی‌ها و ذرات ریز را از سطح ابزارهای دندانپزشکی جدا می‌کند و آن‌ها را برای مراحل بعدی آماده می‌سازد.
استریلیزاسیون با تکنولوژی پلاسما
یکی دیگر از جدیدترین روش‌های استریل کردن ابزار دندانپزشکی برای کنترل عفونت، استفاده از تکنولوژی پلاسما است. در این روش از گاز هیدروژن پراکسید برای استریل استفاده می‌شود و به سرعت و با دقت بالا تمامی میکروب‌های روی ابزارها را از بین می‌برد.
نکات مهم در کنترل عفونت در دندانپزشکی
برای کنترل عفونت در محیط دندانپزشکی، باید از چند اصل مهم پیروی کرد که همگی آن‌ها خطرات انتقال عوامل بیماری‌زا و عفونت را کم می‌کنند. مهمترین این نکات عبارت‌اند از:
شستن دست‌ها
یکی از ساده‌ترین و موثرترین روش‌ها برای کنترل عفونت، شستن دست‌ها است. قبل و بعد از هر نوع روش درمانی دندان‌پزشک، دستیار وی و کادر درمان باید از آب و صابون برای شستن دست‌ها استفاده کنند. البته استفاده از محصول‌های ضدعفونی‌کننده الکلی هم توصیه می‌شود و موثر است.
استفاده از تجهیزات محافظت شخصی
یکی از مهمترین اصول کنترل عفونت در دندانپزشکی استفاده از تجهیزات محافظ شخصی چون گان، ماسک، دستکش و عینک محافظ است. استفاده از این تجهیزات باعث می‌شود یک مانع برای تماس مستقیم با ترشحات بدن بیمار ایجاد کنید. برای مثال، ماسک می‌تواند از انتقال ویروس‌ها و باکتری‌های تنفسی به دندان‌پزشک جلوگیری کند.
همچنین بخوانید: پولیش دندان کامپوزیت شده در خانه
استریلیزاسیون ابزارهای دندانپزشکی
استریلیزه و ضدعفونی کردن ابزارهای دندانپزشکی یکی از مراحل حیاتی در کنترل عفونت است. تمام ابزارهایی که به طور مستقیم با خون یا بزاق بیمار در تماس هستند، باید قبل از استفاده در هر بیمار به طور کامل استریل شوند. ابزارهای لازم برای این کار هم در بخش قبل این مقاله نام برده شد. همچنین باید بدانید که سه دسته ابزار و تجهیزات دندانپزشکی وجود دارد:
- ابزارهای بحرانی: این دسته وسایل چون ابزارهای جراحی و سرسوزن به دلیل تماس با بافت نرم و استخوان مستعد آلوده شدن با بزاق و خون هستند؛ بنابراین باید با حرارت استریل شوند یا پس از استفاده آن‌ها را دور بیندازید.
- ابزارهای نیمه بحرانی: این دسته از ابزار با بافت نرم یا استخوان در تماس نیستند؛ اما با مخاط یا پوست دهان که ممکن است آلوده باشد، در تماس‌اند، مانند آینه دندانپزشکی. این ابزارها اگر به حرارت حساس هستند باید با مواد ضدعفونی‌کننده تمیز شوند و در غیر این صورت در اتوکلاو قرار گیرند.
- وسایل غیر بحرانی: این دسته از ابزارها فقط با پوست بدن در تماس هستند؛ مانند سر تیوب دستگاه رادیوگرافی و سطوح مختلف دندانپزشکی. برای ضدعفونی کردن آن‌ها استفاده از محلول کافی است.
برای جلوگیری از خونریزی در دندانپزشکی می‌توانید خون بند اسفنجی هموسپون را با قیمت مناسب از کافه دنتیست بخرید.
دفع صحیح پسماندهای دندانپزشکی
آموزش کنترل عفونت در دندانپزشکی اهمیت زیادی دارد و بخش مهمی از آن مربوط به پسماندهای دندانپزشکی، از جمله سرنگ‌ها، دستکش‌های استفاده شده و ابزارهای تیز می‌شود که باید با دقت و به صورت ایمن دفع شوند. رعایت نکردن همین نکات هم می‌تواند منجر به انتشار و انتقال عفونت شود. همچنین این پسماندها باید در ظروف مخصوص و طبق قوانین مربوطه از محیط درمان دور شوند.
ضدعفونی کردن سطوح
یکی از دیگر اصول کنترل عفونت در دندانپزشکی ضدعفونی و تمیز کردن سطوح کاری و محیط اطراف محل درمان است. فراموش نکنید که بسیاری از باکتری‌ها و ویروس‌ها می‌توانند بر روی سطوح زنده بمانند و از این طریق منتقل شوند. استفاده از محلول‌های ضدعفونی‌کننده مناسب، مثل هیپوکلریت سدیم (آب ژاول) یا مواد الکلی برای از بین بردن این مدل عوامل بیماری‌زا بر روی سطوح کاربردی است.
بیشتر بخوانید: کف بندی دندان
رسیدگی به سیستم‌های آبی
سیستم‌های آبی در دندانپزشکی در اغلب موارد برای شستشو و خنک کردن ابزارها استفاده می‌شوند. این سیستم‌ها محل تجمع و رشد باکتری‌ها هستند، استفاده از فیلترها، مواد ضدعفونی‌کننده و سیستم‌های تصفیه آب یکی از اقدامات مهم برای کنترل عفونت در محیط دندانپزشکی است.
آموزش کنترل عفونت در دندانپزشکی و ارتقاء سطح آگاهی
یکی از مهمترین عوامل در کاهش خطر انتقال و انتشار یافتن عفونت در چنین محیطی، آموزش مداوم کادر درمان و بیماران است. آموزش به کادر درمان شامل نحوه صحیح شستن دست‌ها، استفاده از تجهیزات محافظ شخصی و مدیریت صحیح پسماندهای پزشکی می‌شود. از طرف دیگر هم باید بیماران را در مورد اهمیت رعایت بهداشت فردی و نحوه پیشگیری از انتقال عفونت‌ها آگاه کرد.
سخن پایانی
پیشرفت‌های تکنولوژیکی در سال‌های اخیر باعث بهبود روش های کنترل عفونت در دندانپزشکی شده است. ابزارها و تجهیزات زیادی برای این کار تولید و قوانین متعددی هم از نحوه شستن دست و ضدعفونی کردن سطوح تا مدیریت پسماندها وضع شده است. از آنجایی که کنترل عفونت در محیط دندانپزشکی یک مسئله حیاتی است که مستقیماً بر سلامت بیماران و کادر درمان اثر دارد باید تمام موارد گفته شده جدی گرفته شود.
برای خرید لوازم و مواد دندانپزشکی با بهترین کیفیت و قیمت به کافه دنتیست مراجعه کنید.
سوالات متداول
- کنترل عفونت در دندانپزشکی چیست و چرا اهمیت دارد؟
به تمامی ابزارها و روش‌هایی که طبق قوانین و دستورالعمل‌ها برای کاهش انتقال عفونت در محیط دندانپزشکی استفاده می‌شود، کنترل عفونت می‌گویند. دلیل اهمیت آن جلوگیری از انتقال ویروس و بیماری‌های خطرناک چون هپاتیت، ایدز و … به بیمار یا کادر درمان است.
- مهمترین راه های انتقال عفونت در دندانپزشکی کدامند؟
وسایلی که برای درمان استفاده می‌شود، سطوح و در تماس بودن با بزاق، خون و تنفس فرد بیمار بدون استفاده از ابزارهای محافظتی از راه‌های انتشار عفونت است.
- چه پیامدهایی در صورت عدم رعایت کنترل عفونت ممکن است رخ دهد؟
ابتلای بیمار، دندان‌پزشک یا دیگر اعضای کادر درمان به بیماری‌های عفونی و ویروسی چون هپاتیت ب، ث، ایدز، بیماری‌های تنفسی و … از مهمترین پیامدهای رعایت نکردن اصول کنترل عفونت در دندانپزشکی است.
نظرات کاربران
نظر خود را بنویسید